Οι κλεμμένοι κώδικες της Μητροπόλεως Δράμας.

του Βασ. Πασχαλίδη.

Το παλαιό Επισκοπείο Δράμας βρίσκονταν, όπως είναι γνωστό. σημείο, όπου άρχισε να κτίζεται ο νέος μητροπολιτικός ναός από το έτος 1965.

Στο κτίριο του Επισκοπείου αυτού φυλάσσονταν όλοι οι κώδικες της Μητροπόλεως Δράμας, που, όπως ήταν φυσικό, αποτελούσαν την ζωντανή ιστορία της πόλεως.

Υπήρχαν οι κώδικες αντιγραφής της αλληλογραφίας των μητροπολιτών με το Πατριαρχείο, με την τουρκική διοίκηση, με άλλους μητροπολίτες, με διαπρεπείς Έλληνες ομογενείς του εξωτερικού και με τους εκκλησιαστικούς παράγοντες.

Επίσης υπήρχαν οι κώδικες των πρακτικών των συνεδριάσεων της δημογεροντίας Δράμας, της Εφορείας των Εκπαιδευτικών ιδρυμάτων, των διαφόρων επιτροπών και συμβουλίων.

Επίσης υπήρχε μεγάλος αριθμός κωδίκων των πράξεων του οικογενειακού, κληρονομικού, ενοχικού και εμπράγματου δικαίου, που αφορούσαν την ζωή την οικογενειακή και περιουσιακή κατάσταση των Ελλήνων που ζούσαν πόλη στα χρόνια της τουρκοκρατίας (γεννήσεις, βαπτίσεις, θάνατοι, γάμοι προικοσύμφωνα, πωλητήρια, ομόλογα δανείων, διαθήκες κ.α.).

Όλοι αυτοί οι κώδικες, που περιέκλειαν στις σελίδες τους την ζωντανή ιστορία του Ελληνισμού της Δράμας έχουν διαρπαγεί από τους Βούλγαρους κατά το έτος 1917.

Ο σκοπός της διαρπαγής αυτής ήταν προφανής. Οι Βούλγαροι δεν επιθυμούσαν να υπάρχουν γραπτά στοιχεία και αποδείξεις που να φανερώνουν την ελληνική παρουσία στη περιοχή αυτή.


Ο μητροπολίτης Δράμας Αγαθάγγελος αναφέρει βέβαια ότι οι Βούλγαροι εκτός από τοις κώδικες της Μονής της Εικοσιφοινίσσης είχαν λεηλατήσει την ίδια εποχή και το αρχείο της Μητροπόλεως Δράμας, όμως παραλείπει να σημειώσει πόσους και ποιους κώδικες πήραν οι Βούλγαροι μαζί τους.

Στην διαρπαγή αυτή των κωδίκων της Μητροπόλεως, όπως συνέβη το ίδιο και με την λεηλασία των κωδίκων της Εικοσιφοινίσσης, πρωτοστάτησε ο Βλαδίμηρος Σις που είχε εμφανισθεί ως αρχαιολόγος, βουλγαρικής υπηκοότητας και αυστριακής καταγωγής.


Την ίδια εποχή φαίνεται ότι οι Βούλγαροι αφήρεσαν και το αρχείο του Ελληνικού Υποπροξενείου στην Καβάλα όπως προκύπτει από ορισμένα έγγραφα του Υπουργείου Εξωτερικών Ελλάδος, που είχαν σταλεί στο Υποπροξενείο Καβάλας, και βρίσκονται καταχωρημένα σε βουλγαρικό βιβλίο του 1918, όπως θα δούμε παρακάτω

Δεν γνωρίζουμε ακόμη και σήμερα πόσους και ποιους κώδικες αφαίρεσαν οι Βούλγαροι από τη Μητρόπολη Δράμας.
Ένας απ' αυτούς, που έχει μεγάλη ιστορική αξία και είχε διαρπαγεί τον είχαν εντοπίσει το 1905 παλαιότεροι ερευνητές, βρέθηκε πριν από αρκετά χρόνια1 στην Βιβλιοθήκη Κυρίλλου και Μεθοδίου της Σόφιας, με αριθμ. καταλόγου 41.

Επίσης, ένας κώδικας του Μητροπολίτη Δράμας Θεοδούλου, βρίσκεται στο Παρίσι και ορισμένοι άλλοι στη Μόσχα, Βιέννη κ.ο.κ.

Πιστεύουμε ότι όλοι αυτοί οι κώδικες προέρχονται από το αρχείο της Μητροπόλεως Δράμας, που έχει διαρπαγεί από τους Βουλγάρους στα 1917.

Πολλούς από τους κώδικες αυτούς διάφοροι επιτήδειοι κατόρθωσαν να τους πουλήσουν με αδρά ποσά σε ξένες βιβλιοθήκες και σε πλουσίους συλλέκτες.

Επίσης, πρέπει ορισμένοι κώδικες, ελάχιστοι πάντως, να βρίσκονται και σε χέρια Ελλήνων, οι οποίοι κατά διάφορα χρονικά διαστήματα της τελευταίας περιόδου της τουρκοκρατίας και αργότερα τους έχουν οικειοποιηθεί.

Από τους κώδικες της Μητροπόλεως που πρέπει να βρίσκονται σε διάφορες βιβλιοθήκες της Βουλγαρίας, έχουμε εντοπίσει ακόμη ορισμένους.

Αναφέρονται σε βιβλίο που το κυκλοφόρησαν στα 1918 δύο Βούλγαροι συγγραφείς στην Φιλιππούπολη της Βουλγαρίας.

Έτσι, μας παρέχεται η δυνατότητα τώρα να παρουσιάσουμε ορισμένους από τους κώδικες αυτούς, αντλώντας τα πλήρη στοιχεία τους από την παραπάνω βουλγαρική έκδοση.
Το περιεχόμενο του βιβλίου αυτού αποτελείται από κείμενα της αλληλογραφίας των Μητροπολιτών Δράμας, που είναι παρμένα από τους αντίστοιχους κώδικες που απαριθμούνται σε χρονολογική τάξη, κάτω από κάθε κειμένη.


Επίσης, στο περιεχόμενο του βιβλίου ανήκουν και έγγραφα από την επίσημη αλληλογραφία του Υπουργείου Εξωτερικών της Ελλάδος με το Υποπροξενείο της Ελλάδος στην Καβάλα και ορισμένα άλλα επίσημα έγγραφα, για τα οποία θα μιλήσουμε αργότερα σε άλλη ευκαιρία.

Οι δύο Βούλγαροι συγγραφείς αποκαλύπτουν με το βιβλίο τους αυτό, ποιοί είναι οι συγκεκριμένοι κώδικες της Μητροπόλεως Δράμας, που βρίσκονται από το έτος 1917 στην Βουλγαρία και τους οποίους κατονομάζουν και απαριθμούν.


Οι συγκεκριμένοι αυτοί κώδικες της Μητροπόλεως Δράμας είναι οι πιο κάτω:

1. Κώδιξ της Ιεράς Μητροπόλεως Δράμας 1862-1901.
2. Βιβλίον αντιγραφής της Μητροπόλεως Δράμας από 16 Απριλίου 1891 μέχρι 12 Ιουνίου 1892.
3. Βιβλίον αντιγραφής της Μητροπόλεως Δράμας από 25 Αυγούστου 1902 μέχρι 3 Σεπτεμβρίου 1905.
4. Βιβλίον αντιγραφής της Μητροπόλεως Δράμας από 21 Ιουλίου 1902 μέχρι 18 Μαρτίου 1903.
5. Βιβλίον αντιγραφής της Μητροπόλεως Δράμας από 14 Δεκέμβριοι 1902 μέχρι 18 Οκτωβρίου 1903.
6. Βιβλίον αντιγραφής της Μητροπόλεως Δράμας από 30 Οκτ. 1903 μέχρι 24 Αυγούστου 1904.
7. Βιβλίον αντιγραφής της Μητροπόλεως Δράμας από 25 Αυγούστου 1902 μέχρι 3 Σεπτεμ. 1905.
8. Βιβλίον αντιγραφής της Μητροπόλεως Δράμας από 25 Αυγούστου 1904 μέχρι 21 Ιουνίου 1905.
9. Κώδιξ πρακτικών των Γενικών Συνελεύσεων και των τριών Κοινοτικών Σωματείων.
10. Βιβλίον αντιγραφής της Μητροπόλεως Δράμας από 22 Ιουλίου 1906 μέχρι 18 Αυγούστου 1907.
11. Βιβλίον αντιγραφής της Μητροπόλεως Δράμας από 23 Αυγούστου 1908 μέχρι 28 Ιανουαρίου 1909.
12. Βιβλίον αντιγραφής της Μητροπόλεως Δράμας από 29 Ιανουαρίου μέχρι 2 Ιουλίου 1909.

Οι Βούλγαροι συγγράφεις παραθέτουν στο βιβλίο τους ορισμένα μόνο κείμενα από τους παραπάνω κώδικες. Τα κείμενα που παραθέτουν έχουν επιλεγεί από τους ίδιους τοις συγγραφείς. Το υπόλοιπο περιεχόμενο τους δεν μας είναι γνωστό.
Πάντως πρέπει να έχει σημαντική ιστορική αξία, γιατί αναφέρεται στα κρισιμότερα χρόνια του Ελληνικού αγώνα ενάντια στον βουλγαρικό επεκτατισμό.

Νομίζουμε ότι έχουν μεγάλη υποχρέωση η πολιτεία, τα πνευματικά ιδρύματα και σωματεία της χώρας

αλλά και η Μητρόπολη Δράμας

και ο Δήμος Δράμας να μεριμνήσουν για την επιστροφή των χειρόγραφων αυτών κωδίκων στον τόπο από τον οποίο έχουν λεηλατηθεί.

ΠΑΡΑΠΟΜΠΕΣ:
1. Παπάζογλου, Γεώρ.: Ένα χειρόγραφο ΤΗΣ ΒΙΒΛΙΟΘΗΚΗΣ Κύριλλου και Μεθοδίου της Σόφιας από τη Δράμα, Μακεδόνικα 22 (19821 29-40
2. Πασχαλίδη, Βασ.: Η επιστροφή σπανίων χειρογράφων ΚΑΘΗΜΕΡΙΝΗ της 7.8. Φεβρουαρίου 1988. Επίσης, ιδίου. Η παλιά Μητρόπολη Δράμας. Μ ΗΣ 1980 σσ. 247-250.
3. Γεωργήεφ, I.- Σίσκωφ, Σ.: Οι Βούλγαροι της Δράμας. Ζίχνης. Καβάλας, Πραβίου και Καρλικόβης. Φιλιππούπολη, 1918 (Βουλγαρικά).