Τετάρτη 31 Οκτωβρίου 2012

ΣΥΜΒΟΛΗ ΣΤΗ ΜΕΛΕΤΗ ΤΗΣ ΤΟΠΙΚΗΣ ΙΣΤΟΡΙΑΣ:«Τα σωζόμενα τεμένη της Δράμας»



του κ. Γ.Κ.ΧΑΤΖΟΠΟΥΛΟΥ, τ.ΛΥΚΕΙΑΡΧΗ


Η πόλη και η περιοχή της Δράμας κατελήφθησαν από τον εξωμότη Γαζή Εβρενό Μπέη1, ο οποίος καταγόταν από τη Βέροια, το 1373 κατά τον Τούρκο ιστορικό Hadschi Chalfa (αναφορά στο έργο Rumeli und Bosna) ή το 1384 κατά τον Τούρκο περιηγητή Evliya Celebi (Seyahatnamesi, Istabul, τ.5, 1899=βιβλίο περιηγήσεων), ο οποίος περιηγήθηκε την περιοχή μας το έτος 1667.

Η πληροφορία του χατζη-Κάλφα διασταυρώνεται από μαρτυρία σε βρύση του Μοναστηρακίου3, όπου σώζεται μέχρι σήμερα επιγραφή σε αραβική γραφή με χρονολογία 1373.

Οι Τούρκοι εντυπωσιάσθηκαν από την περιοχή μας τόσο λόγω της έκτασης του πεδινού εδάφους, όσο και από τα πολλά νερά, κάτι που εντυπωσιάζει ιδιαιτέρως του Εβλιγιά Τσελεμπή.2

Γρήγορα εγκαθιστούν Τούρκος προς εκμετάλλευση του πλούτου της περιοχής. Η αφθονία των νερών επιτρέπει την άνετη καλλιέργεια δημητριακών, και ιδιαίτερα ρυζιού, που συμβάλλει σε μεγάλο βαθμό στη διατροφή του τουρκικού στρατού, αλλά και των κατοίκων της περιοχής.
Το γεγονός αυτό συμβάλλει στη ραγδαία αύξηση του πληθυσμού, κυρίως αποτελούμενο από Έλληνες, Τούρκους, αλλά και Εβραίους.

Η παρουσία Τούρκων τόσο στην πόλη της Δράμας, όσο και στο νομό (sancak) επιβάλλει τη λύση της έκφρασης του θρησκευτικού συναισθήματος με την ανέγερση τεμενών (cami). Από μια στατιστική έρευνα διαφαίνεται ότι ο πληθυσμός της Δράμας γύρω στο 1830 ανέρχεται σε 13.000 περίπου κατοίκους, από τους οποίους οι 9.000 περίπου είναι Μουσουλμάνοι. 4

Οι Τούρκοι προτιμούν για εγκατάσταση κυρίως την ανατολική πλευρά της πόλης, η οποία αποκαλείται βαρός (varos=προάστιο) λόγω του ξηροτέρου και περισσότερο υγιεινού κλίματος σε σχέση με την άλλη περιοχή, όπου το κλίμα είναι υγρό. Ανάλογη συμπεριφορά παρατηρούμε στα ελληνικά και ρωμαϊκά χρόνια, με προτίμηση δηλαδή για κατοίκηση στην βορειοανατολική πλευρά της πόλης. 5

Ο μεγάλος αριθμός των Τούρκων στην πόλη οδηγεί στην ανέγερση τεμενών. Γύρω στον 17ο αιώνα η πόλη αριθμεί δώδεκα τζαμιά. Ονομαστά είναι του Σουλτάνου Βογιαζίτ, το Μολλά, το Ακ-Μεχμέτ Αγά, το Μπουγιούκ – Τεκέ και το Κιουτσούκ – Τεκέ. 6

Μετά την απελευθέρωση της πόλης από τους Τούρκους και Βουλγάρους το 1913 και την ανταλλαγή των πληθυσμών ύστερα από την τραγική Μικρασιατική καταστροφή τα τζαμιά εγκαταλείπονται και ή καταστρέφονται από τον πανδραμάτορα χρόνο ή κατεδαφίζονται ή αλλάζουν χρήση. Αποτέλεσμα αυτών των συγκυριών είναι να διατηρηθούν μέχρι σήμερα τέσσερα μόνα τζαμιά:


α. το Εσκί (=παλιό) Τζαμί, το οποίο μετατράπηκε σε χριστιανικό  ναό μετά το 1923 για να ικανοποιήσει τις λατρευτικές ανάγκες των προσφύγων Ελλήνων χριστιανών. Οι Έλληνες πρόσφυγες δεν ακολούθησαν τη συμπεριφορά των Τούρκων, οι οποίοι μετατρέψανε τους χριστιανικούς ναούς της Μ. Ασίας, του Πόντου και της Αν. Θράκης σε αποθήκες, στάβλους, κέντρα διασκέδασης ή τους κατεδαφίσανε. Διαφορά πολιτισμών! Είχε προηγηθεί διαμάχη μεταξύ τοπικών αρχόντων (Δημάρχου) και Εκκλησίας ως προ τη χρήση του τεμένους. Οι πρώτοι ήθελαν τη χρήση ως χώρου εμπορικού ή θεατρικού, ενώ η δεύτερη ως χώρο λατρείας. Επικράτησε η Εκκλησία. 7

β.Το τζαμί, που βρίσκεται στη συμβολή των οδών Λ. Λαμπριανίδου, Κων/νου Παλαιολόγου και Μ. Αλεξάνδρου. Το τέμενος επονομαζόταν και Kanli-cami (=τέμενος του αίματος, επειδή εκεί οι Τούρκοι προβαίνανε στο έθιμο της περιτομής (sunet). Λέγεται πως πρόκειται για το Ακ-Μεχμέτ – Αγά Τζαμισί. 8
Μέχρι πρότινος το τέμενος ανήκε στην ιδιοκτησία του εργολάβου Καλογήρου.

Το 1977 χαρακτηρίστηκε ως ιστορικό διατηρητέο μνημείο και η απόφαση δημοσιεύθηκε στο 308/30.3.1977 Φ.Ε.Κ. Έκτοτε περιήλθε στη δικαιοδοσία του Δήμου Δράμας για να μετατραπεί σε εκθεσιακό χώρο Βαλκανίων ζωγράφων.9 Χαρακτηρίσθηκε ως διατηρητέο ιστορικό μνημείο (ΦΕΚ 308/31.3.77 Αριθμ. Αποφάσεως Α/Φ31/2737/347 ΥΠΠΟ).

γ.Το τέμενος, που μετά τη Μικρασιατική καταστροφή, μετατράπηκε σε χριστιανικό ναό και ονομάστηκε ναός της Αγίας Τριάδος. Βρίσκεται στη συμβολή των οδών Κόδρου και Γαληνού.
Κατά τον εκλεκτό φίλο και Συγγραφέα Διονύσιο Αναγνωστόπουλο 10 το τέμενος πήρε την ονομασία κουρσούμ τζαμί, για τη γερή κατασκευή του.
Και προσθέτει ο Δ.Α.: «Τις πέτρες τις έφερναν από το βουνό χέρι με χέρι».

Νομίζουμε ότι η ονομασία Κουρσουλού Τζαμί προσιδιάζει περισσότερο στο τέμενος, όπου στεγάζεται ο ναός του Αγίου Νικολάου, αφού οι εννέα Kybbe (=τρούλοι) του (ένας μεγάλος και οκτώ μικροί) είναι καλυμμένοι με kursum (=μόλυβδος). Συνεπώς Κουρσουλού Τζαμί (Kursunlu cami) σημαίνει μολυβένιο τέμενος11, και καλύτερα καλυμμένο με μόλυβδο, κάτι που συμβαίνει μέχρι σήμερα.

δ.Το τέμενος, που βρίσκεται, στη συμβολή των οδών Αγαμέμνονος και Αρμεν.
Το τέμενος περιήλθε στη δικαιοδοσία του Μ. Βεζυρτζόγλου και στέγασε για πολλά χρόνια την εφημερίδα της Δράμας «ΘΑΡΡΟΣ» (εκδόθηκε το 1923), η οποία, δυστυχώς, διέκοψε την έκδοσή της.
Πάντως το σωζόμενο αρχείο της αποτελεί σημαντική πηγή για την ιστορία της Δράμας.

Αν θεωρήσουμε ότι η αναφορά του Εβλιγιά Τζελεμπή στο εν λόγω τέμενος είναι ακριβής, αυτό πρέπει να κτίσθηκε πριν από το 1667, χρονιά κατά την οποία ο Τζελεμπή Εβλιγιά επισκέφθηκε τη Δράμα. 
Το τέμενος ανακαινίσθηκε το έτος 1807, όπως διαπιστώνεται από την υπάρχουσα επιγραφή σε αραβική γλώσσα.

Το τέμενος σε σχέση με τα άλλα τρία σωζόμενα έχει τούτο το ιδιαίτερο χαρακτηριστικό. Η ΒΔ πλευρά του κοσμείται με τοιχογραφίες, οι οποίες εικονίζουν παραστάσεις πόλεων (κάποιοι μελετητές αναγνώρισαν σημεία της πόλεως Δράμας) και νατουραλιστικές παραστάσεις, ενώ στο υπέρθυρο της εισόδου υπάρχει επιγραφή σε αραβικό αλφάβητο.

Δυστυχώς, οι πιο πάνω παραστάσεις αφέθηκαν στη μανία του παντοκαταλύτη χρόνου με αποτέλεσμα την αλλοίωση και καταστροφή τους. 12 Το υπάρχον σήμερα πρόχειρο στέγαστρο για την προστασία τους όχι μόνο δεν επιτελεί το σκοπό κατασκευής του, αλλά και προσβάλλει βάναυσα την αισθητική του χώρου και του κτίσματος, το οποίο καταρρέει, παρά την ανακήρυξή του ως διατηρητέου μνημείου.

 Τι κάνει η πολιτεία;

Μήπως πρέπει σεβασμός περισσότερος στην ιστορία μας;

Προτού συντελεσθεί η ολοσχερής καταστροφή των τοιχογραφικών παραστάσεων, θα μπορούσαν αυτές να αποκολληθούν με το ασβεστοκονίαμα και να μεταφερθούν στο αρχαιολογικό Μουσείο της πόλης για προστασία.

 Η μέθοδος είναι συνήθης. Θέληση και σεβασμός στην ιστορία χρειάζεται. Τα έχουμε; Αλλιώτικα, ας μην παραπονιόμαστε για την υποβάθμιση της πόλης.

 Και κάτι τελευταίο.

 Ο χώρος του ερειπωμένου κτίσματος έχει μετατραπεί σε ανεπίσημο αφοδευτήριο.

Ακούει κανείς; 

Υπάρχει ευαισθησία; Αναμένουμε απάντηση.

ΣΗΜΕΙΩΣΕΙΣ

1.Δες Αποστ. Ε. Βακαλοπούλου, Ιστορία της Μακεδονίας, 1354-1833, Θεσσαλονίκη 1969.
2.Εvliya Celebi, Seyahatnamesi, Istabul, 1899 και Hadschi Chalfa, Rumeli und Bosna, μετ.  J. von Hammer, Wien 1812.
3.Κατά πληροφορίες του φίλου Δημοτικού Συμβούλου Ανέστη Τερζή από το Μοναστηράκι Δράμας.
4.Αϊβάζογλου – Δόβα Δέσποινας, Η Δράμα, Δράμα 2002 και Α. Στεφανίδου, Η πόλη – λιμάνι της Καβάλας κατά την τουρκοκρατία, Θεσ/νίκη 1991.
5.Αυτό διαφαίνεται από την προτίμηση κατοίκων των ελληνιστικών χρόνων (δες σχετ. ελληνικός τάφος της οδού Τροίας και κατοικία Δράμαλη).
6.Αϊβάζογλου, ό.π. και Ν.Μοσχοπούλου, Η Ελλάς κατά τον Ε. Τζελεμπή, ΕΕΒΣ, έτος ΙΔ’, Αθήναι 1938.
7.Εφημ. Πρωία, 3 Ιουλίου 1924.
8.Γ. Προκοπίου, Ακ Μεχμέτ Αγά Τζαμισί, περ. ΒΗΜΑΤΑ, Οκτώβριος 1988 (Το περιοδικό εκδόθηκε στη Δράμα για λίγο χρονικό διάστημα από τους Αδελφούς Γρηγοριάδη και τον Λ. Γεωργιάδη).Πριν από μερικά χρόνια ο εκλεκτός φίλος δημοσιογράφος Στέφανος Στολίγκας είχε δημοσιεύσει στον Πρωινό Τύπο άρθρο με τίτλο «Το τζαμί του αίματος».
9.Δυστυχώς, το τέμενος αφέθηκε στη μανία του πανδαμάτορα χρόνου.
10.Δ. Αναγνωστόπουλος, εφ. ΠΡΩΙΝΟΣ ΤΥΠΟΣ, 19.1.1984.
11.Για τη χρήση των τουρκικών όρων συμβουλευτήκαμε τα λεξικά: Παυλάκη Β. Μελιτόπουλου, Λεξικού Τουρκο-Ελληνικού, εν Κωνσταντινουπόλει 1934 και Μενελάου Δημητριάδου, Λεξικού Ελληνο-τουρκικού και Τουρκο-Ελληνικού, Θεσσαλονίκη 1984.
12.Είχε εκπονηθεί πριν μερικά χρόνια μελέτη διάσωσης των τοιχογραφιών. Τι συνέβη και δεν πραγματοποιήθηκε; Τίνος ιδέα ήταν να επιλεγεί το πρόχειρο στέγαστρο;

Τρίτη 30 Οκτωβρίου 2012

ΣΥΜΒΟΛΗ ΣΤΗ ΜΕΛΕΤΗ ΤΗΣ ΤΟΠΙΚΗΣ ΙΣΤΟΡΙΑΣ: ΤΟ ΕΤΥΜΟ ΤΟΥ ΤΟΠΩΝΥΜΙΟΥ ΔΡΑΜΑ.


 του κ. Γ.Κ.ΧΑΤΖΟΠΟΥΛΟΥ, τ. ΛΥΚΕΙΑΡΧΗ

Πολύς λόγος γίνεται και συχνά διατυπώνεται η απορία ποια η προέλευση του τοπωνυμίου Δράμα
Στην απορία αυτή, που μου διατυπώνεται κατά καιρούς, θα επιχειρήσω να δώσω στο σημερινό άρθρο μου τις επικρατούσες μέχρι σήμερα, επίσημες και ανεπίσημες απόψεις σχετικές με το έτυμο του τοπωνυμίου Δράμα.

Πάντως μέχρι σήμερα δεν έχει αποσαφηνισθεί φιλολογικά, ιστορικά και αρχαιολογικά, πόθεν η προέλευση του τοπωνυμίου και από πότε η πόλη φέρει αυτό το όνομα.
Ίσως στο μέλλον σταθούμε τυχεροί να μας δώσουν οι αρχαιολογικές ανασκαφικές και ιστορικές έρευνες την πειστική ετυμολογία, αφού οι μέχρι σήμερα αναφερόμενες ή και προτεινόμενες ετυμολογίες δεν είναι και τόσο πειστικές.

Θα ξεκινήσω από τους Πευτιγκεριανούς πίνακες, τη γνωστή Tabula Peutigeriana, όπου π πόλη αναφέρεται με την ονομασία Daravescos στα υστερορωμαϊκά χρόνια.

Το τοπωνύμιο είναι σύνθετο από τις λέξεις Dara. που σημαίνει στοιχείο ηγεμονίας και vescos, που σημαίνει τόπος κατοικίας ηγεμόνα της περιοχής.
 Από τη λέξη Dara με συγκοπή του α οδηγηθήκαμε στη λέξη DRA--Δρα-(μα).

Ιστορικοί, όπως ο Θουκυδίδης, ο Αππιανός και ο Στράβων ταύτισαν το τοπωνύμιο με την αρχαία Δραβησκό ή Δραβήσκο, στην οποία σκοτώθηκαν δέκα χιλιάδες Αθηναίοι κατά τον Πελοποννησιακό πόλεμο: «... επί δε Στρυμόνα πέμψαντες μύριους οικήτορας αυτών και των Συμμάχων υπό τους αυτούς χρόνους ως οικιού-ντες τας τότε καλουμένας Εννέα οδούς, νυν δε Αμ-φίπολιν, ας είχον Ηδωνεί, διεφθάρησαν εν Δραβησκώ τη Ηδωνική υπό των Θρακών ξυ,..τάντων> (Θουκυδίδου, Ιστοριών 1,1ΘΟ,3).

Για το τοπωνύμιο κάνει λόγο και ο Ευ. Στρατής στο βιβλίο του «Η Δράμα και η Δράβησκος, Σέρραι 1923).

Ο Γάλλος Cousinery Μ. στο έργο του Voyage dans Macedoine, Ι-ΙΙ, Paris 1831 (Ταξίδι στη Μακεδονία) αναζήτησε το έτυμο του τοπωνυμίου στο Ζντράβι, το Βυζαντινό Ασδραβίκιο.

Ο ιατρός του τουρκικού στρατού Στ. Μερτζίδης υποστήριξε στο βιβλίο του: «Αι χώραι του παρελθόντος και αι εσφαλμένοι τοποθετήσεις των, Αθήναι 1885»
την ονομασία Δίραμα, επειδή η πόλη είναι διχασμένη σε δυο μέρη από τον χείμαρρο του Μο-ναστηρακίου (το τσάι των Δραμινών, που καλύφθηκε και ονομάσθηκε σε οδό 19ης Μαΐου).

Ο Βόλβης στη Γεωγραφία του αναφέρει την πόλη ως Δίραμα, προφανώς παρασυρθείς από την ονομασία της πόλης από τους Τούρκους μετά τον 14ο αιώνα (1373 ή 1384) ως Διράμα

Είναι γνωστή η αδυναμία των Τούρκων να προφέρουν το σύμπλεγμα Δρ, γι' αυτό και προσθέτουν ανάμεσα στο δ και στο ρ το γράμμα ι.

Αλλά και σε κώδικα του IB' αιώνα η πόλη αναφέρεται ως Διράμα, επειδή ίσως τη πόλη διαρρέει ξηροχείμμαρος και τη χωρίζει σε δυο μέρη.

Κάποιοι υποστηρίξανε ότι το τοπωνύμιο έχει προέλευση από τη λεκτική ινδοευρωπαϊκή ρίζα DRA, που σημαίνει νερό ή πηγές.
Ίσως και το τοπωνύμιο Δράνοβο ή Δράνοβα, σημερινό Μοναστηράκι με την πρόσθετη σλαβική κατάληξη -οβο ή οβα έχει σχέση με την ινδοευρωπαϊκή ρίζα DRA.

Κάποιοι αναζητήσανε την ετυμολογία του τοπωνυμίου στη λέξη δράγμα, που σημαίνει αυτό που χωράει η φούχτα του ανθρώπου, δηλαδή κάτι λίγο, κάτι μικρό.

 Συνεπώς κατά την άποψη τους, η Δράμα (όπως πράγ-μα=πράμα) είναι μια μικρή πόλη έναντι της Θεσσαλονίκης.

 Με την ίδια όμως λογική θα μπορούσαν να ονομασθούν έτσι και άλλες πόλεις, όπως οι Σέρρες (η αρχαία Σίρρις), η Καβάλα, το Δάτον, οι Φίλιπποι και άλλες πόλεις μικρότερες σε έκταση και πληθυσμό έναντι της Θεσσαλονίκης.

Στο INDEX NOMINUM έργου βυζαντινού συγγραφέα διαβάζουμε:
 «Δράμα: Macedoniae urbs; in ea Alexius Comnenus =Δράμα, πόλη της Μακεδονίας, στην οποία συλλαμβάνεται αιχμάλωτος ο Αλέξιος ο Κομνηνός.
Ο συγγραφέας του πονήματος Χωνιάτης έζησε τον 9ο αιώνα».
Ακόμη ο Άραβας γεωγράφος Αλ —Ιντρισί αναφέρει το όνομα της Δράμας ως Rahna, της οποίας τον πληθυσμό ανεβάζει στις 2000 κατοίκους, ενώ σημειώνει ότι η πόλη περιβάλλεται από πολλά αμπέλια.

Κατά την ταπεινή μας άποψη το τοπωνύμιο Δράμα πρέπει να ανάγει την προέλευση του στο ρήμα δράω-ω, αφού η πόλη, αλλά και όλη σχεδόν η περιοχή ήταν κατάσπαρτη από αμπέλια, ενώ από τον 5ο ακόμη πχ αιώνα υπήρξε μεγάλο κέντρο της διονυσιακής λατρείας με σημαντικά ιερά του Διονύσου (Δράμας, Καλής Βρύσης) με πολλές επιγραφές αναφερόμενες στο Διόνυσο και θιάσους διονυσιακούς (Δοξάτου).

Ευελπιστούμε ότι μελλοντικά επίσημες ανασκαφικές έρευνες στην άγνωστη σχεδόν αρχαιολογικά περιοχή της Δράμας θα φέρρυν στο φως στοιχεία γραπτά, τα οποία θα διαλευκάνουν το έτυμο του τοπωνυμίου, θέτοντας τέρμα στη μακροχρόνια απορία πόθεν και από πότε τούτο.


ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ
Θουκυδίδου, Ιστοριών Α'Ι, 1ΘΟ,3.

Μερτζίδου Σταύρου, Αι χώραι του παρελθόντος και αι εσφαλμένοι τοποθετήσεις των, Αθήναι 1885.

Cousinery Μ.—Ε. Voyage dans la Macedoine, I-II, Paris 1831.

Σαμσάρη Δημητρίου, Ιστορική Γεωγραφία της Ανατολικής Μακεδονίας κατά την Αρχαιότητα, Θεσσαλονίκη 1976.

Γ.Κ. Χατζόπουλου, Η εμβρυακή μορφή του θεάτρου και η λατρεία του Διονύσου στη χώρα των Ηδωνών, Δράμα2006.

Κώστα Θ. Ορφανίδη, Η προέλευση του ονόματος της πόλεως Δράμας, περ. ΔΡΑΜΙΝΑ ΧΡΟΝΙΚΑ, σσ 11-14, Δράμα 1980.

Γ. Καφταντζή, Ιστορία των Σερρών, τομ. Β' Σέρρες 1978.

Ευ. Στράτη Δράμα και Δράβησκος. Σέρραι, 1923,

Στράβωνος, VIL

Πολυβίου, XXXVI.

Perdrizet P., Voyage dans la Macedoine Premiere, BCH, 18
(1894).

Δράμα, η αθέατη πόλη (ανυπόγραφο). Έκδοση του Δήμου Δράμας (ΔΕΚΠΟΤΑ), χ.χ.

ΣΗΜΕΙΩΣΗ: Λαμπρόν στάδιον έρευνας για ψιλογενείς και φιλοπόλιδες ερευνητές.

Δευτέρα 29 Οκτωβρίου 2012

Ο κομιτατζής ΝΤΑΕΦ και η ανθελληνική του Δράση στη Δράμα.


του κ. Γ.Κ.ΧΑΤΖΟΠΟΥΛΟΥ, τ. ΛΥΚΕΙΑΡΧΗ
Михаил Тодоров Даев
Μετά το 1885 στη Βουλγαρία ανέκυψαν δύο τάσεις σχετικές με την προσάρτηση της Μακεδονίας στη Βουλγαρία.

Η μια ονομάστηκε Εσωτερική Μακεδονική Επαναστατική Οργάνωση (Ε.Μ.Ε.Ο.) με στόχο τη δημιουργία μαζικού χριστιανικού κινήματος για την απελευθέρωση της Μακεδονίας από το οθωμανικό ζυγό κα την καθιέρωση καθεστώτος αυτονομίας.
Σύνθημα της οργάνωσης ήταν ¨Η Μακεδονία στους Μακεδόνες¨.
Όπως ήταν φυσικό το σύνθημα βρήκε ανταπόκριση, αφού το όνειρο των Βουλγάρων για την δημιουργία της Μεγάλης Βουλγαρίας με την συνθήκη του Αγίου Στεφάνου το 1878 δεν πήρε σάρκα και οστά.
Η δεύτερη τάση υποστήριζε την κατάληψη της Μακεδονίας από την Βουλγαρία με την ένοπλη βία. 
Η τάση αυτή ονομάστηκε Βερχόβεν.

Οι δύο αυτές τάσεις διασπάστηκαν σύντομα. Οι Νεότουρκοι επωφελήθηκαν αυτήν την κατάσταση και ανέπτυξαν συνεργασία με τον κυριότερο εκπρόσωπο της Ε.Μ.Ε.Ο. και υποστηρικτή του συνθήματος ¨Η Μακεδονία στους Μακεδόνες¨ Γιάννε Σαντάνσκυ, ο οποίος καταγόταν από το χωριό Βλάχοι του Μελένικου.

Ο Σαντάνσκυ μετά την ένταξή του σε εθνικιστικά επαναστατικά κινήματα στη Βουλγαρία, έρχεται στην Μακεδονία τον Απρίλιο του 1901 με δική του ένοπλη ομάδα αποτελούμενη από 60 κομιτατζήδες.

Αναδείχτηκε ηγέτης της αριστεράς πτέρυγας της ΕΜΕΟ, δηλαδή των Σεντραλιστών, που επιδιώκανε την δημιουργία αυτόνομου καθεστώτος στη Μακεδονία.
Το 1907 ο Σαντάνσκυ έδωσε εντολή στον κομιτατζή Πανίτσα να δολοφονήσει τον Βούλγαρο αρχικομιτατζή Βοεβόδα (Михаил Тодоров Даев) Δάεφ ή Δάγιεφ ή Ντάεφ  ή Ντάιεφ, ο οποίος δρούσε στις περιοχές Δράμας και Ζίχνης έχοντας ορμητήριο το Νευροκόπι (;). 

Ο  Ντάιεφ υπήρξε ο εγκέφαλος βομβιστικών επιθέσεων τόσο στη Δράμα, όσο και στην Πλέβνα(σημ. Πετρούσα).

Στη Δράμα η βομβιστική επίθεση έγινε εναντίον του ελληνικού κεντρικού καφενείοθ (καζίνου) στις 6 Ιουλίου 1906. Θύματα της βομβιστικής επίθεσης υπήρξε ο πρόκριτος Γεώργιος Παπαδημητρίου καθώς και ένας Ισραηλίτης, ενώ πληγώθηκε σοβαρά ένας οθωμανός.
Η βομβιστική επίθεση στη Πλέβνα  είχε έξι θύματα.
Βόμβες ρίχτηκαν και στο Μοναστήρι της Αγίας Κυριακής Αλιστράτης την  ημέρα της πανύγηρις (Ιούλος 1906).
Ο Ντάιεφ αρχηγός ενός αντάρτικου σώματος βερχοβιστών από 60 κομιτατζήδες υπήρξε θύμα του ενδοβουλγαρικού ανταγωνισμού.
Από επιστολή του Χρυσοστόμου με ημερομηνία 22 Ιανουαρίου 1907 πληροφορούμεθα ότι ο Ντάιεφ πληγώθηκε στη συμπλοκή της Γράτσιανης και πέθανε ύστερα από λίγο στο Σκρίτσοβο.

Κύριος χώρος δράσης του Σαντάνσκυ ήταν η ¨Ανω Βροντού.
Αλλα και για τον Σαντάνσκυ ή τύχη δεν υπήρξε ευνοική. Οι εσωτερικές Βουλγαρικές συγκρούσεις είχαν ως αποτέλεσμα την εξόντωσή του.
\Έτσι το 1915 δολοφονήθηκε στο Πιρίν από οπαδούς του δεξιού φιλοβουλγαρικού επαναστατικού κινήματος, αφήνοντας  μετέωρο το σύνθημα ¨Η Μακεδονία στους Μακεδόνες¨, ενώ είχε ταχθεί κατά της απόσχισης των βιλαετίων Θεσσαλονίκης-Μοναστηρίου από την οθωμανική αυτοκρατορία.
Η θέση αυτή τον οδήγησε σε προσέγγιση και συνεργασία με το νεοτουρκικό καθεστώς.
Αποτέλεσμα αυτής της συνεργασίας υπήρξε η προσπάθειά του να εξουδετερώσει τα ελληνικά ένοπλα σώματα, αλλά και τους Βουλγάρους κομιτατζήδες (φιλομοναρχικούς) στις περιοχές Σερρών-Δράμας-Μελενικίου.

ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ.

  1. Αρχείο του Εθνοιερομάρτυρος Σμύρνης Χρυσοστόμου (Μορφωτικό Ίδρυμα Εθνικής Τραπέζης), Αθήνα 2000
  2. Douglas Dakin, The Greek Struggle in Macedonia, 1897-1913), Θεσσαλονίκη 1966.
  3. Ιστορία του Ελληνικού Έθνους, Η Μακεδονία στις παραμονές του Αγώνα, τομ. ΙΔ΄, Αθήνα 1977.
  4. Πέτρου Θ. Πέννα, Η οργάνωση του Μακεδονικού Αγώνα στη περιοχή σαντζακίου Σερρών, Θεσσαλονίκη 1987.
  5. Θεμιστοκλή Χατζησταύρου, Οι απαρχές του Μακεδονικού Αγώνα 1903-1904 (επιστολή προς πρόξενο Σερρών, Δράμα 19.1.1904).



Παρασκευή 19 Οκτωβρίου 2012

ΑΡΜΕΝ ΚΟΥΠΤΣΙΟΣ: Ο Εθνομάρτυρας Μακεδονομάχος



Η ομιλία του π. σχολικού συμβούλου
Ι. Δεϊρμεντζόγλου στα «ΚΟΥΠΤΣΙΑ 2012»

 "ΠΡΩΙΝΟΣ ΤΥΠΟΣ" Δράμας(19.10.2012)

Την Κυριακή 14 Οκτωβρίου 2012, στον Βώλακα,  σαν ελάχιστο φόρο τιμής αφιερώθηκε η μέρα στον Εθνομάρτυρα - Μακεδονομάχο  Άρμεν Κούπτσιο, τον οποίο οι Βούλγαροι τον κρέμασαν στην Κεντρική πλατεία της Δράμας.
Για την ζωή και τους αγώνες του Άρμεν Κούπσιου μίλησε ο Γιάννης Δεϊρμεντζόγλου, ο οποίος με την γλαφυρότητα του λόγου  του κατόρθωσε να ακουμπήσει τις ψυχές των παρισταμένων προκαλώντας όχι μόνο συγκίνηση αλλά και εθνική υπερηφάνεια για τους προγόνους μας Μακεδονομάχους που έδωσαν την ζωή τους   για να ζούμε εμείς σήμερα ελεύθεροι.

Η ομιλία του Γ. Δεϊρμεντζόγλου

«Δέος με κατέχει τούτη την ώρα που κλήθηκα να ψελλίσω τους θνητούς μου λόγους, εδώ που φωνάζουν τα ηρωικά κατορθώματα ενός εικοσάχρονου νέου, του Άρμεν Κούπτσιου. Και βίασα τον εαυτό μου να μην φύγω από το μέτρο. Μη πω κάτι λιγότερο, να μην υπερβάλω, μα να καταθέσω την αλήθεια και μόνον την αλήθεια, ως όρκο τιμής προς τον ήρωα Αρμεν.
Δεν ήλθα να μιλήσω, να προσκυνήσω ήλθα. Και ό,τι θα πω είναι λιγότερο λόγος και περισσότερο προσευχή.
Στοχάζομαι την ώρα εκείνη τού θανάτου τού ήρωα. Προσπαθώ να διεισδύσω στην ψυχή του, που τόσα απλά και άνετα και φυσικά, διάλεξε τον δρόμο του χρέους και της θυσίας, διότι αυτός οδηγεί στην ελευθερία.
Εκείνος ο αγώνας – το Μακεδονικόν έπος θα το ονόμαζα, τού 1904-1908 – ήταν σίγουρα εμπνευσμένος από το μεγάλο είκοσι ένα (1821) και όλους γενικά τους Εθνικούς αγώνες. Ξεκίνησε με τα ίδια ιδανικά, με την ίδια πίστη, με την ίδια ορμή. Συμπορεύτηκαν – όπως πάντα – ο Ελληνισμός και η Ορθοδοξία. Η αληθινή ανδρεία με την γνήσια αγάπη στην Εκκλησία.
Και ήταν – τολμώ να πω τηρουμένων των αναλογιών – εφάμιλλος με την Μάχη του Μαραθώνος. Εκεί αναδείχτηκαν οι «Μαραθωνομάχοι» και ύστερα από 1.490 χρόνια περίπου αναδείχθηκαν εδώ οι σύγχρονοι «Μακεδονομάχοι».

Αναπολώντας τις μορφές και τα ιδανικά του «Μακεδονικού αγώνα» βεβαιώνεται ο καθένας πως η ίδια πίστη, που φωτίζει ανέκαθεν με το ιλαρό, γλυκύτατο και ζωογόνο φως την ελληνική ψυχή, άστραψε και στην περίοδο τού Μακεδονικού αγώνα.
Καταπληκτική η ατμόσφαιρα: Ορμή της νιότης, πίστη αλλά και αυτή η περίεργη ανάσα τού Ελληνικού λαού που ξαφνικά γνωρίζει τον εαυτό του και σύσσωμος ρίχνεται σε αγώνα τιτάνιο για την λευτεριά.
Λευτεριά (Φοβερή λέξη)! Σπάνια έννοια, γεμάτη φλόγα και φως.
Ας μεταφερθούμε σ’ εκείνη την ατμόσφαιρα. Κάτω από την πίεση και την βία των Βουλγάρων, που άρχισε το 1860 και φούντωσε με την εμφάνιση του βουλγαρικού σχίσματος (1870-1872) πολλοί από τους κατοίκους τού Βώλακα και άλλων περιοχών, έχασαν την ελληνική γλώσσα και έγιναν σλαβόφωνοι. Και η αλλοίωση αυτή, με το πρόσχημα του σχίσματος συνεχιζόταν με φανατισμό από την μεθοδική, Βουλγαρική προπαγάνδα, έως ότου ανέλαβε μητροπολίτης Δράμας, ο Χρυσόστομος, ο μετέπειτα Εθνομάρτυρας της Σμύρνης. Από τότε άρχισε συστηματική αντίδραση τής ελληνικής εκκλησίας εναντίον των σχισματικών και η προστασία των ελληνικών χωριών της περιοχής Δράμας, από τον εκβουλγαρισμό.
Η Ανατολική Μακεδονία οφείλει πάρα πολλά στον μεγάλο δεσπότη Χρυσόστομο της Δράμας, γιατί σταμάτησε τον εκβουλγαρισμό των Ελλήνων, ενέπνευσε θάρρος στις ψυχές τους, ανέστησε το εθνικό τους φρόνημα και τους έδωσε το κουράγιο ν’ αφήσουν την άμυνα και να περάσουν στην αντεπίθεση.
Μια από τις σημαντικότερες ένοπλες ανταρτικές ομάδες που οργανώθηκαν τότε στην Αν. Μακεδονία ήταν η ομάδα τού Βώλακα. Αρχηγός ο Άρμεν Κούπτσιος. Έργο τής ανταρτικής αυτής ομάδας τού Κούπτσιου ήταν να ξαναφέρει στο Πατριαρχείο της Κων/λεως, όλους, όσους παρασύρθηκαν με τη βία προς την βουλγαρική σχισματική εκκλησία, να σταματήσει με κάθε μέσο τον εκβουλγαρισμό, να προστατέψει τη λειτουργία των ελληνικών σχολείων, που κυνηγούσαν με μανία τους δασκάλους κυρίως, οι Βούλγαροι κομιτατζήδες, να σταματήσουν τις εκκλησιαστικές λειτουργίες στη σλαβική γλώσσα και να κυνηγήσουν με την ίδια σκληρότητα τους κομιτατζήδες που αφάνιζαν τα χωριά με τις επιδρομές τους.
Ο Άρμεν Κούπτσιος ήταν τότε 19 ετών, αλλά η παλικαριά του και τ’ άλλα ηγετικά προσόντα του, ήταν πασίγνωστα σε όλη την περιοχή. Ξεχώριζε για την λεβέντικη κορμοστασιά του. Ηταν ευκίνητος, ρωμαλέος και ταχύς σαν τον άνεμο και προ πάντων γεμάτος καλοσύνη και χριστιανική πίστη.
Γρήγορα επιβλήθηκε σε όλη την περιοχή χάρη στα ηγετικά του προσόντα.
Τις πιο δύσκολες αποστολές, τις πιο επικίνδυνες τις ανέθετε ο μητροπολίτης στον Κούπτσιο.
Γοργοπόδαρος καθώς ήταν εκμηδένιζε τις αποστάσεις. Σαν ξωτικό έσχιζε τα τενάγη τών Φιλίππων, περνώντας τα έλη και τις λάσπες για να φτάσει στο Παγγαίο, στο Πράβι και όπου αλλού τον καλούσε ο Εθνικός αγώνας.
Αμέτρητες είναι οι φονικές συγκρούσεις που είχε με τους κομιτατζήδες.
Στα ελληνικά χωριά έβλεπαν τον Κούπτσιο σαν σπαθοφόρο άγγελο – προστάτη και το όνομά του έγινε γνωστό πέρα από την Αν. Μακεδονία σε όλο το μαχόμενο γένος. Φυσικά, έναν τέτοιο αντίπαλο, το κομιτάτο βάλθηκε να τον εξοντώνει με κάθε τρόπο.
Μια μέρα του 1907, ο Άρμεν Κούπτσιος και ο Νάκας Βογιατζής, από την Προσοτσάνη και ο Πέτρος Μάντζας ανέλαβαν κατά διαταγή του Γεν. Αρχηγείου, ν’ αποκλείσουν το πέρασμα των κομιτατζήδων από το πέρασμα Αλιστράτης – Καλαποδίου.
Κατά την εκτέλεση αυτής της υπηρεσίας και ύστερα από την προδοσία ενός αγροφύλακα – αρβανίτικης καταγωγής – έπεσε σε ενέδρα τουρκικού αποσπάσματος. Την άλλη ημέρα οι Τούρκοι τον έστειλαν στη Θεσ/νίκη και τον έκλεισαν στις φυλακές τού επταπυργίου, όπου συνήθιζαν να φυλακίζουν τους πιο επικίνδυνους από τους αντιπάλους τους.
Ο Άρμεν, πίστεψε στην θεόσδοτη ιδέα τής ελευθερίας και αναλώθηκε για την επικράτηση της. Γιατί η έννοια της ελευθερίας είναι συνδεδεμένη με την απόφασή τής θυσίας. Αυτή τον οιστρηλατούσε, αυτή με την μεγαλοσύνη της του ενέπνευσε την θυσία.
Θα μου επιτρέψετε κυρίες και κύριοι να σας διαβάσω μια σκηνή, από το θεατρικό που έχω γράψει για τον Εθνομάρτυρα επίσκοπο Δράμας και Σμύρνης Χρυσόστομο. Αναφέρεται στον απαγχονισμό του Άρμεν Κούπτσιου.
Στο Γραφείο της Μητροπόλεως Δράμας, οι μητροπολίτης Χρυσόστομος και κάποιοι πρόκριτοι και αγωνιστές συζητούν για την σύλληψη, φυλάκιση και καταδίκη εις θάνατον, του Άρμεν Κούπτσιου.
ΧΡΥΣ: Παιδιά μου! Σας γνωρίζω  ότι σε συνεργασία με τον Ελληνα Πρόξενο της Καβάλας, υποπλοίαρχο Στυλιανό Μαυρομιχάλη, καταβάλαμε κάθε προσπάθεια για την αποφυλάκιση του Αρμεν. Δυστυχώς, δεν πετύχαμε τίποτα!
Ο πατέρας τού Αρμεν – ο μόνος που οι Τούρκοι επέτρεπαν να εισέρχεται στις φυλακές – δεν μπόρεσε να έλθει σε επαφή με τον δωροδοκηθέντα Τούρκο δεσμοφύλακα. Έτσι, ο Άρμεν επανήλθε στη Δράμα, για να εκτελεσθεί με απαγχονισμό.
Με τον υποπλοίαρχο Στυλιανό Μαυρομιχάλη αποφασίσαμε την βίαιη απελευθέρωση του παλικαριού, κατά την μεταφορά του από τις φυλακές στον τόπο της εκτέλεσης.
Ένοπλοι άντρες θα επιτεθούν κατά της Τουρκικής Φρουράς, που θα τον μεταφέρει και θα τον απαγάγουν στο κρυσφύγετό τους.
Στο μεταξύ, γυναίκες από την Τσατάλτζα θα δημιουργήσουν στο σημείο της απόδρασης επεισόδιο και αναταραχή, ώστε να διευκολύνουν την διαφυγή.
Ο Άρμεν είναι ενήμερος. Έστειλα τον παπα-Δημήτρη, από το Δοξάτο, να τον κοινωνήσει· βοήθησε σ’ αυτό και ο Νικήτας Δρακόπουλος. Ελπίζουμε στην επιτυχία του εγχειρήματος. Ο Θεός βοηθός!
ΑΓΓΕΛΙΟΦ: Δέσποτα … πατριώτες … προδοθήκαμε. Οι Τούρκοι άλλαξαν την πορεία της διαδρομής και αντί η συνοδεία να περάσει από την Μεγ. Αλεξάνδρου – όπου θα γινόταν η επίθεση – πέρασε από άλλα στενά (περιοχή ΙΚΑ Δράμας, σημερινή Αγαμέμνωνος) και δυστυχώς το κακό έγινε. Ο Άρμεν θανατώθηκε.
Το παλικάρι βάδισε προς τον θάνατο, ωραίο, περήφανο, ατρόμητο. Γύρισε το λαμπερό του βλέμμα προς τον ήλιο για στερνή φορά και βροντοφώναξε την ύστατη ώρα: «Ζήτω η Ελλάδα. Μακεδονία Ελληνική. Ζήτω η ελευθερία».
Θυσιάστηκε, την 14η Σεπτεμβρίου 1907, ημέρα της εορτής της Υψώσεως του Τιμίου Σταυρού του Κυρίου. Δεν σταυρώθηκε … απαγχονίστηκε στον πλάτανο της πλατείας, μπροστά στα μάτια του γέροντα πατέρα του!
Και η αποκορύφωση!...
Μπαίνει ο γερο-Κούπτσιος στο Γραφείο του μητροπολίτη, υποβασταζόμενος από δύο νεαρούς. Γονατίζει εμπρός στον Χρυσόστομο και του φιλά το χέρι. Ο Χρυσόστομος τον φιλά στο μέτωπο και δακρύζει. Αργά τον ανασηκώνει … κι ο γερο Κούπτσιος: Είμαι περήφανος για τον γιο μου Δέσποτα. Δεν λυπούμαι που χάθηκε. Λυπούμαι που χάσατε εσείς το πρωτοπαλίκαρό σας. Ας είναι. Την θέση του είμαι βέβαιος θα την αναπληρώσουν άλλοι νέοι …
Κι ένας νέος: Είμαστ’ εμείς γέροντα. Και υποσχόμαστε γρήγορα να πάρουμε πίσω το αίμα του γιού σου.
ΚΟΥΠΤΣΙΟΣ: Δεν ζητώ εκδίκηση. Θυσία μόνο ζητώ για την Πατρίδα … για τη λευτεριά. Αυτή θα είναι η ικανοποίησή μου.
Η μαγνητική βελόνα που τάραζε την ψυχή του ήρωα Άρμεν Κούπτσιου, στάθηκε ακίνητη και τον προσανατόλισε στη μοίρα τού καθαρού χρέους.
Μπροστά του υψώθηκε ο σταυρός τού καθήκοντος για την Πατρίδα. Δεν τον φοβήθηκε. Με σταθερά βήματα πορεύτηκε το δρόμο τών ηρώων. Αναδείχθηκε νικητής τής ζωής και τού θανάτου κι ανέβηκε ψηλά στη συνείδησή μας.
Έγινε σύμβολο, πήρε μια θέση στο στερέωμα των αιωνίων αξιών, όπως όλοι οι ήρωες.
Οι ήρωες! Είναι παιδιά τής γης, μα γίνανε ουρανοπολίτες. Φτάσανε στο θρίαμβο ρίχνοντας κάθε στιγμή στην πλάστιγγα τής θέλησής τους, την θέληση του αγαθού και την αγάπη στην Πατρίδα.
Κάθε ένας απ’ αυτούς είναι και ένα μάθημα για μας. Είναι ένας δρόμος που μας ανοίγεται. Είναι ένα χέρι που μας δίνεται, για να μας οδηγήσει στο δρόμο της θυσίας. Είναι μια φωνή που φωνάζει! Άνθρωποι θνητοί, μη δειλιάζετε. Ελάτε μαζί μου! Ακολουθείστε την πορεία μου. Κοιτάξτε! Από την ίδια λάσπη, τη δική σας, πλασμένος είμαι κι εγώ. Ο καθένας σας μπορεί τη λάσπη αυτή να την κάνει να λάμψει, σαν άστρο.
Κυρίες – Κύριοι
Είμαστε ένας μικρός λαός και δεν έχουμε περιθώρια για μεγάλα λάθη. Δυστυχώς, τούτον τον καιρό ούτε και για μικρά.
Αν στη ροή του χρόνου φυσήξει ένας άνεμος παραφροσύνης και οργής επάνω σε όλη την Οικουμένη, η Ελλάδα είτε το θέλει είτε όχι θα βρεθεί στη μέση αυτής της ανεμοθύελλας και θα πρέπει να διαλέξει, ανάμεσα σε σκλαβιά και σε αγώνα για την επιβίωσή της. Το τι θα διαλέξει το ξέρουμε.
Τον ίδιο δρόμο που βάδισε και ο ήρωας Άρμεν Κούπτσιος.
Τώρα όμως – όπως και πάντα – θέλουμε με όλους τους λαούς την ειρήνη. Και γι’ αυτήν αγωνιζόμαστε. Τα όπλα μας δεν είναι όπλα πολέμου, αλλά όπλα ειρήνης.
Δεν είμαστε πολεμοχαρείς, αλλά ούτε και λωτοφάγοι, για να ξεχάσουμε την ιστορία μας. Είμαστε λαός αναστάσιμος. Θα ζήσουμε, γιατί η ζωή της Ελλάδας, είναι από αιώνες τώρα, δεμένη με την ελεύθερη ζωή και όχι με τον θάνατο.
Το έδαφος της Πατρίδας μας είναι άγονο για να θρέψει τις ρίζες της ελευθερίας. Χρειάζεται το αίμα των παιδιών της, για να δώσει ζωή στο δέντρο της Λευτεριάς.
Σ’ αυτόν τον τόπο του μαρτυρίου, τον κακοτράχαλο και στενό, ένας νέος 20 ετών, ο Άρμεν Κούπτσιος έδειξε στους φλύαρους ξένους, με τις ψευτοδημοκρατικές μεγαλοστομίες τους, πώς κατακτιέται η λευτεριά.
Τους δίδαξε με την θυσία του πως «Οι δούλοι πεθαίνουν τον θάνατο που τους επιβάλλουν. Οι ελεύθεροι τον θάνατο που επιθυμούν».
Εντυπωσιασμένοι οι ξένοι από τα ηρωικά κατορθώματα των παιδιών της Πατρίδας μας ερωτούν:
«Τι θα ήσουν Ελλάδα χωρίς ελευθερία»
τους απαντούμε:
«Τι θα ήταν ο κόσμος χωρίς Ελλάδα;»

ΑΡΜΕΝ ΚΟΥΠΤΣΙΟ:

Η καρδιά μας λαχταρά να σε μοιάσει. Αγωνιά μη προδώσουμε τον ιερό αγώνα και την θυσία σου. Νιώθουμε πως αυτό που έβραζε μέσα σου ήταν πλούτος ζωής.  Αυτόν το πλούτο – ευχή και υπόσχεση δίνουμε πως θα τον κρατήσουμε και θα τον κληροδοτήσουμε στους απογόνους μας.
Η δόξα σου ήρωά μας, ας φωτίζει τον δρόμο μας και η θυσία σου, ας μας δυναμώνει να γίνουμε άριστοι πολίτες και Έλληνες μιας Ελλάδας που εσείς οι ήρωες με την θυσία σας την κληροδοτήσατε σ’ εμάς, ελεύθερη.

Τρίτη 16 Οκτωβρίου 2012

Οι αγώνες των Ελλήνων στην περιοχή Δράμας κατά την τουρκοκρατία


Του Βασίλη Πασχαλιδη
 Εφημερίδα "ΠΡΩΙΝΟΣ ΤΥΠΟΣ'
16 Οκτωβρίου 2012.

ΟΙ Έλληνες της ευρύτερης περιοχής της Ανατολικής Μακεδονίας και ειδικότερα των περιοχών Δράμας, Καβάλας και Σερρών κατά την σκοτεινή εκείνη περίοδο της τουρκοκρατίας είχαν εναποθέσει τη σωτηρία τους στην Εκκλησία και το σχολείο που πραγματικά διατήρησαν
αλώβητο το φρόνημα του λαού και γαλούχησαν ολόκληρες γενιές Ελλήνων με την ελπίδα της ανορθώσεως του "Μαρμαρωμένου Βασιληά".
Παρατηρήθηκαν επίσης συνωμοτικές και επαναστατικές κινήσεις, οι οποίες όσο σποραδικές ασύνδετες και μεμονωμένες κι αν ήταν έκρυβαν πάντως μέσα τους την ψυχική φλόγα των σκλαβωμένων Ελλήνων να αποτινάξουν τον τουρκικό ζυγό.

Στη περιοχή Δράμας συμπαγείς ελληνικοί πληθυσμοί υπήρχαν μόνο στο Δοξάτο, Τσατάλτσα (Χωριστή), Αδριανή, Αλιστράτη, Νικήσιανη,
Προσοτσάνη, Ζηλιάχοβα, Ζίρνοβο (Κάτω Νευροκόπι), Καλλιθέα Κ.α. και σε ορισμένα χωριά βορείως της Δράμας, όπου κατοικούσαν οροσίβιοι ελληνικοί πληθυσμοί όπως λ.χ. Πύργοι (Μπομπλιτς), Bώλακας κ.α.
Οι ελληνικοί αυτοί πληθυσμοί επειδή βρίσκονταν κοντά σε μόνιμα τουρκικά στρατόπεδα δέχονταν σε καθημερινή βάση περισσότερο από κάθε άλλη περιοχή την ασφυκτική παρουσία σημαντικού αριθμού Τούρκων στρατιωτών. Ήταν επόμενο συνεπώς να υπήρχε επαγρύπνηση και παρακολούθηση της κάθε κινήσεως τους από τα αρμόδια τουρκικά στρατιωτικά και διοικητικά όργανα με άμεσο αποτέλεσμα να αντιμετωπίζονται αυτές με αιματηρά τουρκικά αντίποινα.
Παρά ταύτα η εμφάνιση και δράση κλεφτών δεν έπαυσε ποτέ να
παρατηρείται από τον 160 αιώνα και εφεξής.
Η δράση αυτή των κλεφτών στη" περιοχή Δράμας κυρίως διευκολύνονταν από τα πολλά ορεινά σημεία που έχει η γύρω περιοχή της Δράμας και κυρίως στη βορειότερη έκταση της.

Άλλωστε η παρουσία τους είναι γνωστή σε μας από πολλά περιστατικά που συνέβησαν στα χρόνια της σκλαβιάς. Βεβαιώνεται επίσης από το γεγονός ότι η Δράμα ήταν έδρα αρματολικίου με Έλληνα αρματολό που είχε την ευθύνη να καταδιώκει τους κλέφτες και να φρουρεί τα δερβένια δηλ. τις επίκαιρες ορεινές διαβάσεις. Στην Καλλιθέα έχει σωθεί ως τις ημέρες μας η ιστορική παράδοση για την παρουσία κλεφτών με αρχηγό τον καπετάν Θεόδωρο. Γρήγορα η δραστηριότητα της ομάδος αυτής των κλεφτών φαίνεται ότι είχε προκαλέσει την προσοχή του τουρκικού παράγοντα γιατί διαφορετικά δεν εξηγείται η οργανωμένη προετοιμασία τους στέλνοντας ειδικό εκστρατευτικό σώμα από τη Δράμα με μεγάλο αριθμό τούρκων στρατιωτών και χωροφυλάκων που προσπάθησαν να ανακαλύψουν και να πολιορκήσουν το λημέρι τους με σκοπό να τους συλλάβουν όλους πριν προλάβουν να
φύγουν. Δεν βρήκαν όμως κανένα. Όλοι τους είχαν εξαφανισθεί,τους είχε καταπιεί η γη. Οι κλέφτες είχαν καταφύγει σε σπηλιά μόλις είδαν τους τούρκους να έρχονται εναντίον τους.

Πραγματικά η σπηλιά αυτή βρίσκεται εκεί κοντά και είναι αθέατη. Έτσι η στρατιωτική αυτή μονάδα αναγκάσθηκε να αναφέρει στη Δράμα την εξαφάνιση των κλεφτών μόνο με δύο λέξεις "ουστί Θόδωρος" που μεταφράζεται στα Ελληνικά ότι ο Θεόδωρος "πέταξε", εξαφανίσθηκε από το λημέρι του. Ο καπετάνιος αυτός αναφέρεται ότι έδρασε κατά τον 17ο αιώνα. Κινήσεις κλεφτών παρατηρήθηκαν επίσης και σε άλλα ορεινά συγκροτήματα στη περιοχή Δράμας όπως στο Παγγαίο, στο Βώλακα,στους Πύργους και σε άλλα ακόμη χωριά.

Οι κλέφτες αυτοί ήταν σκληροτράχηλοι χωρικοί που ζούσαν μακρυά από τις οικογένειές τους είτε γιατί είχαν διαπράξει ορισμένα αδικήματα κατά τούρκων είτε γιατί δεν ήθελαν να εκπληρώνουν τις βαριές φορολογικές υποχρεώσεις τους που τις καθόριζε η απληστία και η αυθαιρεσία της τουρκικής φορολογικής αρχής. Η δράση τους δεν περιορίζονταν μόνο στην άρνηση τους να υπακούουν στις διαταγές των τουρκικών αρχών. Επεκτείνονταν και σε κινήσεις που είχαν σκοπό να προστατεύουν τους δικούς τους ανθρώπους και τους συμπατριώτες τους από τις πιέσεις των φορολογικών εισπρακτόρων που ήταν πάντοτε ασύδοτοι και καταλήστευαν τους Έλληνες χωρικούς.

 Έτσι σιγά-σιγά οι Τούρκοι έγιναν ανεπιθύμητοι. Τελικά ο μοναδικός στόχος του Ελληνικού πληθυσμού που συνειδητοποίησε την θρησκευτική και φυλετική του συνείδηση ήταν να φύγουν οι Τούρκοι από τα χώματα αυτά.
 Οι κλέφτες αυτοί πολύ γρήγορα οργανώθηκαν σε μικρές ομάδες και άρχισαν να κάνουν επιδρομές ακόμη και σε κατοικημένες περιοχές όπου πλεόναζε το τουρκικό στoιxείo. Μια τέτοια επιδρομή έγινε και μέσα στη πόλη της Δράμα« κατά την εποχή του Δράμαλη από 800 περί που «ληστές» που δεν άφησαν τίποτε όρθιο και έφυγαν φορτωμένοι με πολλά λάφυρα ενώ η τουρκική φρουρά δεν μπόρεσε καν να αντιδράσει.

Την άλλη ημέρα οι επιδρομείς αναγκάσθηκαν να δώσουν μάχη σε μια στενωπό με τον τουρκικό στρατό, όπου όμως υπέστησαν σημαντικές απώλειες, γιατί είχαν πέσει σε στημένη ενέδρα των τούρκων.
 Η επιδρομή αυτή έγινε κύρια αιτία να αυξηθεί ο αριθμός των στρατιωτών που φρουρούσαν το παλάτι του Δράμαλη, σε 500.
Το επεισόδιο αυτό μας το διηγείται ο γάλλος πρόξενος της Θεσσαλονίκης COUSINERY και το άκουσε όταν πέρασε από τη Δράμα μερικά έτη αργότερα.

Από τις ιστορικές πηγές πληροφορούμαστε ότι το μοναστήρι της Εικοσιφοινίσσης επί του Παγγαίου όρους στη μακρά περίοδο της δουλείας υπήρξε το κέντρο της επαναστατικής δράσεως των Ελλήνων της περιοχής αλλά και ο φωτεινός φάρος της ελληνικής παιδείας με
την ίδρυση και λειτουργία σ' αυτήν Σχολής των Κοινών Γραμμάτων.

Καίτοι στη περιοχή της Κορμίστης κοντά στη Μονή ήταν μόνιμα στρατοπεδευμένος σοβαρός αριθμός τουρκικού στρατού που απέκλειε παντελώς κάθε προσπάθεια των Ελλήνων παρά ταύτα δεν έλειψαν οι συνωμοτικές δραστηριότητες, οι επισκέψεις οργάνων της Φιλικής Εταιρείας, οι πατριωτικές αντιδράσεις και οι παρεμβολές δυσχερειών στη διακίνηση των τουρκικών στρατευμάτων προς Θεσσαλονίκη, Χαλκιδική, Νάουσα, Θεσσαλία, Στερεά Ελλάδα και Πελοπόννησο σε όλη την περίοδο της Επαναστάσεως του Γένους. Έτσι ο Πασάς του στρατοπέδου της Κορμί-
στης με πολυάριθμο στρατό αναγκάζονταν τακτικά να κάνει ερευνητικές και εκκαθαριστικές επιχειρήσεις στη" περιοχή του Παγγαίου για την ανακάλυψη των «ληστών» και την σύλληψή τους γιατί έφερναν εμπόδια στις κινήσεις των τούρκων υπαλλήλων στην είσπραξη του φόρου
και έκαναν πολλές ζημίες και καταστροφές στους τούρκους μπέηδες.


Οι Τούρκοι είχαν πληροφορίες ότι η όλη συνωμοτική οργάνωση των Ελλήνων της περιοχής προέρχονταν από τους καλόγερους της Εικοσιφοινίσσης.

Για τον λόγο αυτόν άλλωστε πολιόρκησαν πολλές φορές τη Μονή και προέβησαν σε επισταμένες έρευνες για την ανεύρεση όπλων και πολεμοφοδίων.
Ηρωϊκή θα παραμείνει στην ιστορία της περιοχής η σθεναρή στάση του ηγουμένου της Μονής Σωφρονίου κατά την προεπαναστατική περίοδο.

Είναι εξακριβωμένο επίσης, ότι οι Τούρκοι με το πρόσχημα της καταδιώξεως «ληστών» καταλήστευαν την περιουσία της Μονής.

Αλλά και οι μετέπειτα ηγούμενοι της Μονής Χρύσανθος, Νεκτάριος,Χατζηανανίας, Κύριλλος Κ.α. έδειξαν εξαιρετική δραστηριότητα στηνοργάνωση της συνωμοτικής προσπαθείας για την αναγέννηση του Έθνους και την επιτυχία της Επαναστάσεως. Μεγάλη βοήθεια πρόσφεραν
επίσης οι μοναχοί της Μονής προεπαναστατικά και για την ευόδωσητης άτυχης εκείνης αλλά ηρωϊκής εξορμήσεως του θρυλικού καπετάνιου Νικοτσάρα, το όνομα του οποίου σε ανάμνηση της θυσίας του φέρνει oμώνυμoς συνοικισμός της Κοινότητος Αργυρουπόλεως Δράμας.
Αρκετοί από τους συμπoλεμιστές του  Νικοτσάρα συνελήφθησαν από τους Τούρκους και οδηγήθηκαν στη Δράμα όπου κρεμάσθηκαν στα πλατάνια της Δημαρχίας (αργότερα πλατεία), ενώ άλλοι οδηγήθηκαν στο Ροδολείβος και σκοτώθηκαν μέσα στην αποθήκη του Κιόρ Φετά
μπέη.
Στη πόλη της Δράμας η αγγελία της ιδρύσεως της Φιλικής Εταιρείας έφθασε από απεσταλμένο της oργανώσεως που περιέρχονταν τις πόλεις της Ανατολικής Μακεδονίας για την κατήχηση των Ελλήνων στους σκοπούς της εταιρείας.

Ο απεσταλμένος αυτός ήταν ο ίδιος εκείνος που επισκέφθηκε και τους καλογέρους της Μονής Εικοσιφοινίσσης. Αυτοί όμως φάνηκαν - κατά μία άποψη - πολύ διατακτικοί και καχύποπτοι απέναντι του. Φοβήθηκαν πως ήταν κάποιο πονηρό σχέδιο των Τούρκων. Έτσι είχαν κάθε λόγο να δυσπιστούν σε ακριτομυθίες αγνώστων πρoσώπων όσο και αν τα πρόσωπα αυτά ήταν εφοδιασμένα με τα συστατικά γράμματα της oργανώσεως.
 Η αλήθεια είναι ότι οι καλόγεροι απέκρυψαν τις πραγµατικές προθέσεις τους στον απεσταλµένο της οργανώσεως που έφερε το όνοµα Ευάγγελος γιατί φοβήθηκαν µήπως ο άνθρωπος αυτός ήταν πράκτορας των Τούρκων. Όπως αποδείχθηκε από νεώτερες έρευνες µας ο απεσταλµένος αυτός της Φιλικής Εταιρείας που πέρασε από τη Δράµα και το Μοναστήρι της Εικοσιφοινίσσης δεν ήταν
άλλος από τον ιατρό Ευάγγελο Μεξικό καταγόµενο από την Ήπειρο.
Ναζίρης της Δράµας κατά την περίοδο αυτή ήταν ο Μαχµούτ Πασάς Δράµαλης, πασάς Α’ τάξεως, ο οποίος λίγο πριν από την επανάσταση, το 1820, είχε τοποθετηθεί µε διαταγή του Σουλτάνου στη' Λάρισα.
 Ο Μαχµούτ Δράµαλης αν και τοποθετήθηκε στη Λάρισα εν τούτοις κατείχε και τη θέση του ναζίρη Δράµας, τα δε καθήκοντά του εκτελούσε αναπληρωτής του µε έδρα τη Δράµα και είχε ως περιοχή δικαιοδοσίας του την επαρχία (Καζά) Δράµας.

Μετά την εξέγερση των Ελλήνων η Ναζιρεία Δράµας καθό κέντρο στρατωνισµού πολυαρίθµου τουρκικού στρατού τροφοδοτούσε µε σηµαντικά τούρκικα στρατεύµατα όλες τις εκστρατείες των Τούρκων Πασάδων κατά της Χαλκιδικής, Βεροίας - Ναούσης, Ολύµπου και Παλιάς
Ελλάδος.
Η Ελευθερούπολη (Πράβι) παράλληλα εφοδίαζε τις τουρκικές στρατιές µε µεγάλες ποσότητες πυρίτιδος και βληµάτων που κατεσκευάζονταν στα εργοστάσιά της (µπαρούτ-χανέ) που ήταν περίφηµα από το έτος 1714.
Με την κήρυξη της επαναστάσεως το τουρκικό στρατόπεδο της Κορµίστης ενισχύθηκε σηµαντικά από την υποχρεωτική κατάταξη των Τούρκων που προσέρχονταν οµαδικά από την περιοχή του Σαντζακιου Δράµας (Δράµας, Καβαλας, Πραβίου, Σαρή-Σαµπάν), αλλά και από άλλες
επαρχίες (καζάδες) ως λ.χ. του Νευροκοπίου, Ζίχνας κ.τ.λ. και για τον λόγο αυτόν έγινε το σηµαντικότερο στρατιωτικό έµπεδο στη Μακεδονία µε γενικό διοικητή τον Μπαϊράµ-Πασά.
Εκτός από τις παραπάνω αρµοδιότητες και δικαιοδοσίες ο  Μπαϊράµ - Πασάς είχε και το καθήκον να περιφρουρεί την ασφάλεια της περιοχής και να καταπνίγει στο αίµα κάθε επαναστατική κίνηση
στη' περιοχή αυτή.
Η Μονή της Εικοσιφοινίσσης µε την έναρξη της Επαναστάσεως τακτικά δέχονταν τις επισκέψεις αποσπασµάτων του Μπαϊράμ-Πασά που διενεργούσαν εξαντλητικές έρευνες στις αποθήκες
και τα υπόγεια της Μονής για την ανακάλυψη κλεφτών και όπλων.
Ο Μπαϊράμ-Πασάς είχε λόγους να πιστεύει ότι στη Μονή υπήρχε κέντρο Ελλήνων κλεφτών που από πολλά έτη κινούνταν στη- περιοχή του Παγγαίου και προκαλούσαν φθορές και εμπόδια στα τουρκικά στρατιωτικά αποσπάσματα, τα οποία με το πρόσχημα της ερεύνης και της
εισπράξεως των φόρων λυμαίνονταν τους ελληνικούς πληθυσμούς.

Οι μεγάλες επιτυχίες των Ελλήνων στην κυρίως Ελλάδα κατά των Τούρκων προκαλούσαν εδώ στη Δράμα όταν περιέρχονταν σε γνώση του τουρκικού στοιχείου τρομερά αντίποινα των τούρκων κατά των Ελλήνων. Περιορίζονταν όσο ήταν δυνατόν μόνο από τις παρεμβάσεις των Ελλήνων προκρίτων και μάλιστα του Μαναση και του Πανταζή. Οι δύο αυτοί Έλληνες ήταν προσωπικοί φίλοι του Δράμαλη και η παρουσία τους είχε βαρύτητα στη  τουρκική διοίκηση.
Άλλωστε η παράδοση φέρνει ένα μέλος της οικογένειας Μανασή να συγκαταλέγεται στην ακολουθία του Δράμαλη όταν κατέβηκε με πολυάριθμο στρατό από τη Λάρισα προς την Πελοπόνησο. Στην ίδια ακολουθία του Δράμαλη φέρονται επίσης ως μέλη της και δύο άλλοι Έλληνες, ο ένας από το Μοναστηράκι με το όνομα Τουλούμηςκαι ο άλλος από το Βώλακα με το όνομα Βοζίκης. Δεν μπορέσαμε ακόμη ως σήμερα να εξακριβώσουμε αν αυτός ο Βοζίκης έχει κάποια συγγενική σχέση με τον κλάδο Βοζίκη της Καλλιθέας ή με τον κλάδο Βοζίκη της Αρκαδίας, από τον οποίο μάλιστα ένας γόνος ο Χαράλαμπος Βοζίκης είχε διατελέσει και Πρόεδρος της Βουλής.
Τόσο μεγάλη εκτίμηση έτρεφε ο Δράμαλης προς ορισμένες ελληνικές οικογένειες ώστε κατά το 1822 τις είχε στείλει σαν έκφραση αυτής της αγάπης του τις ωραιότερες ελληνοπούλες που είχε αιχμαλωτίσει κατά την εκστρατεία του) ενώ για το δικό του παλάτι στη Δράμα είχε στείλει τη θυγατέρα του Μάρκου Μπότσαρη, Αικατερίνη, γνωστή αργότερα, με το όνομα Ρόζα ως κυρία επί των τιμών στην αυλή της βασίλισσας Αμαλίας.

Οι Έλληνες της πόλεως για ν αποφύγουν την εκδίκηση των φανατισμένων τούρκων αναγκάσθηκαν να καταφύγουν για να σωθούν άλλοι πάνω στα βουνά, άλλοι στις µεγάλες πόλεις (Σέρρες, Θεσσαλονίκη κ.α.), ορισµένοι, οι νεότεροι, στην επαναστατηµένη Ελλάδα όπως ο Δήµος Νικολάου που έδρασε ηρωϊκά σε πολλές µάχες κατά των Τούρκων και άλλοι στη νησιωτική Ελλάδα.
Μόνο λίγοι Έλληνες είχαν παραµείνει στην πόλη, όσοι είχαν κυρίως φιλικούς δεσµούς µε την οικογένεια Δράµαλη. Τα περισσότερα ελληνικά εργαστήρια και καταστήµατα είχαν κλείσει ενώ άλλα είχαν καταληφθεί από τους Τούρκους. Είχαν εκλείψει ολότελα οι εµπορικές συναλλαγές και νεκρώθηκε απόλυτα η αγορά της πόλεως. Για τις αιτίες αυτές αναγκάσθηκε και η Μητρόπολη να µεταφέρει την έδρα της κατά το έτος 1825 στην Αλιστράτη, όπου πραγµατικά υπήρχε τότε πολυάριθµο ελληνικό στοιχείο.

ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ
ΠΗΓΕΣ:
Προφορικές αφηγήσεις από Καλλιθέα (Γεωργ. Δασκάλου), Βώλακα,
Πύργους, Μοναστηράκι κ.α.
ΒΟΗΘΗΜΑΤΑ:
Αγαθαγγέλου, µητροπολίτου Δράµας: Εικοσιφοίνισσα Παγγαίου Ανατ.
Μακεδονίας. Δράµα 1915.
Βακαλοπούλου, Απ.: Ιστορία της Μακεδονίας 1354-1833. Θεσσαλονίκη
1969.
Βασδραβέλλη, Ιω.: Ιστορικά Αρχεία Μακεδονίας Α: Αρχείον Θεσσαλονίκης (1695-1912) Θεσ/νίκη 1952.
Βαρδουνιώτη, Δηµ.: Η καταστροφή του Δράµαλη. Τρίπολις 1913.
Καπετανάκη-Ακρίτα Νικ. Μαχµούτ-Πασάς Δράµαλης. Δράµα 1937.
Μερτζιου, Κων.: Μνηµεία Μακεδονικής ιστορίας. Θεσ/νίκης 1947.
Πασχαλίδη, Βασ.: Η συµβολή της Δράµας εις την Εθνεγερσίαν του
1821. Περ. "ΔΡΑΜΙΝΑ ΝΕΑ" τ.29 (Μαρτίου-Απριλίου 1971)
18-19.
Πασχαλίδη, Βασ.: Ο φιλικός Ευάγγελος Μεξικός. Περ . "Μακεδονικό
Ηµερολόγιο" Σφενδόνη, έτους 1976, σσ. 336-338, όπου
και άλλη βιβλιογραφία.
Πασχαλίδη, Βασ.: Η Μονή της Εικοσιφοινίσσης κατά την περίοδο
1770-1829. Περ . «Μακεδ. Ηµερολόγιο» Σφενδόνη , έτους
1977, σσ. 317-320.
Πασχαλίδη, Βασ.: Δήµος Νικολάου. Ενας αγωνιστής του 1821 από τη
Δράµα. Εφηµερίδα "Πρωινός Τύπος" Δράμας της 11.5.1983.
Cousinezy Μ.Ε.: Voyage dans La Macodoine. Τόµοι A-B.Paris 1831.





Πέμπτη 11 Οκτωβρίου 2012

Κούπτσια 2012: Βώλακας.ΠΡΟΓΡΑΜΜΑ ΕΟΡΤΑΣΜΟΥ ΤΗΣ ΗΜΕΡΑΣ ΜΑΚΕΔΟΝΙΚΟΥ ΑΓΩΝΑ


ΠΡΟΣΚΛΗΣΗ

 Με την ευκαιρία του εορτασμού της Ημέρας Μακεδονικού Αγώνα θα πραγματοποιηθούν στην Περιφερειακή Ενότητα Δράμας οι παρακάτω εκδηλώσεις:


ΚΥΡΙΑΚΗ 14 ΟΚΤΩΒΡΙΟΥ 2012

Οι εκδηλώσεις εορτασμού θα πραγματοποιηθούν στο Βώλακα Δράμας.

          9:30π.μ. Επίσημη Δοξολογία – 
                Τέλεση Μνημόσυνου στον Ιερό Ναό Προφήτη Ηλία

         9:45π.μ. Εκκίνηση αθλητών αγώνα «Δρόμος Θυσίας» στο 25ο χλμ. εθνικής οδού Δράμας-Νευροκοπίου

10:00π.μ. Μετάβαση στο μνημείο του Άρμεν Κούπτσιου
-Επιμνημόσυνη δέηση
-Επετειακή ομιλία από τον κ. Ιωάννη Δεϊρμετζόγλου, τ. εκπαιδευτικό σύμβουλο
-Κατάθεση στεφάνων
-Τήρηση σιγής ενός λεπτού
-Εθνικός Ύμνος

11:00π.μ. Εκδηλώσεις στο χώρο του μνημείου του Άρμεν Κούπτσιου
-Ποιήματα και τραγούδια αναφερόμενα στο Άρμεν Κούπτσιο από γυναίκες του Βώλακα
-Μακεδονικοί χοροί από τους πολιτιστικούς συλλόγους Βώλακα, Καλής Βρύσης, «Μέγας Αλέξανδρος» Προσοτσάνης, Μοναστηρακίου, Ξηροποτάμου, Πετρούσας και Πύργων
-Απονομή επάθλων στους νικητές του αγώνα δρόμου

ΔΕΥΤΕΡΑ 15 ΟΚΤΩΒΡΙΟΥ 2012
Πραγματοποίηση ομιλιών στα δημοτικά σχολεία, γυμνάσια και λύκεια του νομού για το Μακεδονικό Αγώνα.