ΣΥΜΒΟΛΗ ΣΤΗ ΜΕΛΕΤΗ ΤΗΣ ΤΟΠΙΚΗΣ ΙΣΤΟΡΙΑΣ: ΤΟ ΕΤΥΜΟ ΤΟΥ ΤΟΠΩΝΥΜΙΟΥ ΔΡΑΜΑ.

 του κ. Γ.Κ.ΧΑΤΖΟΠΟΥΛΟΥ, τ. ΛΥΚΕΙΑΡΧΗ

Πολύς λόγος γίνεται και συχνά διατυπώνεται η απορία ποια η προέλευση του τοπωνυμίου Δράμα
Στην απορία αυτή, που μου διατυπώνεται κατά καιρούς, θα επιχειρήσω να δώσω στο σημερινό άρθρο μου τις επικρατούσες μέχρι σήμερα, επίσημες και ανεπίσημες απόψεις σχετικές με το έτυμο του τοπωνυμίου Δράμα.

Πάντως μέχρι σήμερα δεν έχει αποσαφηνισθεί φιλολογικά, ιστορικά και αρχαιολογικά, πόθεν η προέλευση του τοπωνυμίου και από πότε η πόλη φέρει αυτό το όνομα.
Ίσως στο μέλλον σταθούμε τυχεροί να μας δώσουν οι αρχαιολογικές ανασκαφικές και ιστορικές έρευνες την πειστική ετυμολογία, αφού οι μέχρι σήμερα αναφερόμενες ή και προτεινόμενες ετυμολογίες δεν είναι και τόσο πειστικές.

Θα ξεκινήσω από τους Πευτιγκεριανούς πίνακες, τη γνωστή Tabula Peutigeriana, όπου π πόλη αναφέρεται με την ονομασία Daravescos στα υστερορωμαϊκά χρόνια.

Το τοπωνύμιο είναι σύνθετο από τις λέξεις Dara. που σημαίνει στοιχείο ηγεμονίας και vescos, που σημαίνει τόπος κατοικίας ηγεμόνα της περιοχής.

 Από τη λέξη Dara με συγκοπή του α οδηγηθήκαμε στη λέξη DRA--Δρα-(μα).

Ιστορικοί, όπως ο Θουκυδίδης, ο Αππιανός και ο Στράβων ταύτισαν το τοπωνύμιο με την αρχαία Δραβησκό ή Δραβήσκο, στην οποία σκοτώθηκαν δέκα χιλιάδες Αθηναίοι κατά τον Πελοποννησιακό πόλεμο: «... επί δε Στρυμόνα πέμψαντες μύριους οικήτορας αυτών και των Συμμάχων υπό τους αυτούς χρόνους ως οικιού-ντες τας τότε καλουμένας Εννέα οδούς, νυν δε Αμ-φίπολιν, ας είχον Ηδωνεί, διεφθάρησαν εν Δραβησκώ τη Ηδωνική υπό των Θρακών ξυ,..τάντων> (Θουκυδίδου, Ιστοριών 1,1ΘΟ,3).

Για το τοπωνύμιο κάνει λόγο και ο Ευ. Στρατής στο βιβλίο του «Η Δράμα και η Δράβησκος, Σέρραι 1923).

Ο Γάλλος Cousinery Μ. στο έργο του Voyage dans Macedoine, Ι-ΙΙ, Paris 1831 (Ταξίδι στη Μακεδονία) αναζήτησε το έτυμο του τοπωνυμίου στο Ζντράβι, το Βυζαντινό Ασδραβίκιο.

Ο ιατρός του τουρκικού στρατού Στ. Μερτζίδης υποστήριξε στο βιβλίο του: «Αι χώραι του παρελθόντος και αι εσφαλμένοι τοποθετήσεις των, Αθήναι 1885»
την ονομασία Δίραμα, επειδή η πόλη είναι διχασμένη σε δυο μέρη από τον χείμαρρο του Μο-ναστηρακίου (το τσάι των Δραμινών, που καλύφθηκε και ονομάσθηκε σε οδό 19ης Μαΐου).

Ο Βόλβης στη Γεωγραφία του αναφέρει την πόλη ως Δίραμα, προφανώς παρασυρθείς από την ονομασία της πόλης από τους Τούρκους μετά τον 14ο αιώνα (1373 ή 1384) ως Διράμα

Είναι γνωστή η αδυναμία των Τούρκων να προφέρουν το σύμπλεγμα Δρ, γι' αυτό και προσθέτουν ανάμεσα στο δ και στο ρ το γράμμα ι.

Αλλά και σε κώδικα του IB' αιώνα η πόλη αναφέρεται ως Διράμα, επειδή ίσως τη πόλη διαρρέει ξηροχείμμαρος και τη χωρίζει σε δυο μέρη.

Κάποιοι υποστηρίξανε ότι το τοπωνύμιο έχει προέλευση από τη λεκτική ινδοευρωπαϊκή ρίζα DRA, που σημαίνει νερό ή πηγές.
Ίσως και το τοπωνύμιο Δράνοβο ή Δράνοβα, σημερινό Μοναστηράκι με την πρόσθετη σλαβική κατάληξη -οβο ή οβα έχει σχέση με την ινδοευρωπαϊκή ρίζα DRA.

Κάποιοι αναζητήσανε την ετυμολογία του τοπωνυμίου στη λέξη δράγμα, που σημαίνει αυτό που χωράει η φούχτα του ανθρώπου, δηλαδή κάτι λίγο, κάτι μικρό.

 Συνεπώς κατά την άποψη τους, η Δράμα (όπως πράγ-μα=πράμα) είναι μια μικρή πόλη έναντι της Θεσσαλονίκης.

 Με την ίδια όμως λογική θα μπορούσαν να ονομασθούν έτσι και άλλες πόλεις, όπως οι Σέρρες (η αρχαία Σίρρις), η Καβάλα, το Δάτον, οι Φίλιπποι και άλλες πόλεις μικρότερες σε έκταση και πληθυσμό έναντι της Θεσσαλονίκης.

Στο INDEX NOMINUM έργου βυζαντινού συγγραφέα διαβάζουμε:
 «Δράμα: Macedoniae urbs; in ea Alexius Comnenus =Δράμα, πόλη της Μακεδονίας, στην οποία συλλαμβάνεται αιχμάλωτος ο Αλέξιος ο Κομνηνός.
Ο συγγραφέας του πονήματος Χωνιάτης έζησε τον 9ο αιώνα».
Ακόμη ο Άραβας γεωγράφος Αλ —Ιντρισί αναφέρει το όνομα της Δράμας ως Rahna, της οποίας τον πληθυσμό ανεβάζει στις 2000 κατοίκους, ενώ σημειώνει ότι η πόλη περιβάλλεται από πολλά αμπέλια.

Κατά την ταπεινή μας άποψη το τοπωνύμιο Δράμα πρέπει να ανάγει την προέλευση του στο ρήμα δράω-ω, αφού η πόλη, αλλά και όλη σχεδόν η περιοχή ήταν κατάσπαρτη από αμπέλια, ενώ από τον 5ο ακόμη πχ αιώνα υπήρξε μεγάλο κέντρο της διονυσιακής λατρείας με σημαντικά ιερά του Διονύσου (Δράμας, Καλής Βρύσης) με πολλές επιγραφές αναφερόμενες στο Διόνυσο και θιάσους διονυσιακούς (Δοξάτου).

Ευελπιστούμε ότι μελλοντικά επίσημες ανασκαφικές έρευνες στην άγνωστη σχεδόν αρχαιολογικά περιοχή της Δράμας θα φέρρυν στο φως στοιχεία γραπτά, τα οποία θα διαλευκάνουν το έτυμο του τοπωνυμίου, θέτοντας τέρμα στη μακροχρόνια απορία πόθεν και από πότε τούτο.


ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ
Θουκυδίδου, Ιστοριών Α'Ι, 1ΘΟ,3.

Μερτζίδου Σταύρου, Αι χώραι του παρελθόντος και αι εσφαλμένοι τοποθετήσεις των, Αθήναι 1885.

Cousinery Μ.—Ε. Voyage dans la Macedoine, I-II, Paris 1831.

Σαμσάρη Δημητρίου, Ιστορική Γεωγραφία της Ανατολικής Μακεδονίας κατά την Αρχαιότητα, Θεσσαλονίκη 1976.

Γ.Κ. Χατζόπουλου, Η εμβρυακή μορφή του θεάτρου και η λατρεία του Διονύσου στη χώρα των Ηδωνών, Δράμα2006.

Κώστα Θ. Ορφανίδη, Η προέλευση του ονόματος της πόλεως Δράμας, περ. ΔΡΑΜΙΝΑ ΧΡΟΝΙΚΑ, σσ 11-14, Δράμα 1980.

Γ. Καφταντζή, Ιστορία των Σερρών, τομ. Β' Σέρρες 1978.

Ευ. Στράτη Δράμα και Δράβησκος. Σέρραι, 1923,

Στράβωνος, VIL

Πολυβίου, XXXVI.

Perdrizet P., Voyage dans la Macedoine Premiere, BCH, 18
(1894).

Δράμα, η αθέατη πόλη (ανυπόγραφο). Έκδοση του Δήμου Δράμας (ΔΕΚΠΟΤΑ), χ.χ.

ΣΗΜΕΙΩΣΗ: Λαμπρόν στάδιον έρευνας για ψιλογενείς και φιλοπόλιδες ερευνητές.